Πριν λίγες μέρες έγινε γνωστό ότι εμφανίστηκε στην περιοχή του Λεβιδίου, το πρώτο κρούσμα του ιού της καστανής ρυτίδωσης των καρπών της τομάτας. Έτσι ο ιός «πέρασε» και επίσημα στο έδαφος της Αρκαδίας. Ποιος είναι όμως αυτός ο νεοεμφανιζόμενος εχθρός της τομάτας και της πιπεριάς και τι τον καθιστά τόσο επικίνδυνο γι’ αυτές τις δύο καλλιέργειες;
Καταρχήν ο ιός ToBRFV, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, είναι ένας νεοφανής ιός καραντίνας που στην Ελλάδα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2019, σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας στην Παλαιοχώρα Χανιών. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Ισραήλ το 2014 και στην συνέχεια στην Ιταλία, το Μεξικό, την Τουρκία, την Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γαλλία. Λόγω της υψηλής επικινδυνότητας του περιλαμβάνεται στην λίστα του Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Οργανισμού Προστασίας Φυτών (EPPO). Από τον Νοέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μέτρα για την αποφυγή εισαγωγής και περεταίρω εξάπλωσης του στα εδάφη της.
Δυστυχώς δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στις καλλιέργειες της τομάτας και της πιπεριάς, καθώς υποβαθμίζει την ποιότητα των καρπών και οδηγεί σε 30%-70% μείωση της παραγωγής. Τα συμπτώματα της προσβολής του διαφοροποιούνται ανάλογα με την ποικιλία, τις συνθήκες του περιβάλλοντος και τη φυσιολογική κατάσταση του φυτού. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εμφάνιση ήπιου έως σοβαρού μωσαϊκού, το κατσάρωμα και οι παραμορφώσεις ή φουσκάλες στα φύλλα. Στους καρπούς εμφανίζονται κίτρινες ή καστανές κηλίδες και ρυτίδωση (εξού και το όνομά του) οι οποίες οδηγούν σε παραμορφώσεις και ανομοιόμορφη ωρίμανση. Συνεπώς οι καρποί γίνονται μη εμπορεύσιμοι και ακατάλληλοι για κατανάλωση.
Ο ToBRFV μπορεί να μεταδοθεί μηχανικά μέσω του χυμού των φυτών, γι’ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την χρήση των εργαλείων όταν εκτελούνται οι καλλιεργητικές φροντίδες (δέσιμο, ξεβλάστημα, συγκομιδή κ.ά.). Μπορεί να μεταδοθεί από φυτό σε φυτό ακόμα και από τα χέρια και τα ρούχα των καλλιεργητών. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής στο εσωτερικό του θερμοκηπίου, όπως είναι η απολύμανση των παπουτσιών των εργατών κατά την είσοδο τους στο θερμοκήπιο και το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών τους. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή των φυτών με άλλα μολυσμένα φυτά και έντομα που χρησιμοποιούνται κατά την επικονίαση (π.χ. βομβίνοι που μεταφέρουν την μολυσμένη γύρη). Τα εργαλεία θα πρέπει να απολυμαίνονται συχνά με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωρίνης περιεκτικότητας 0,5% NaOCl ή Virkon S ή αποβουτυρωμένου γάλακτος (περιεκτικότητας τουλάχιστον 3,5% σε πρωτεΐνη) για 15 λεπτά, ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται οι τραυματισμοί των φυτών.
Εφόσον προς το παρόν δεν έχουν αναπτυχθεί ανθεκτικές ποικιλίες τομάτας και πιπεριάς θα πρέπει να χρησιμοποιείται υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόροι και φυτάρια απαλλαγμένοι από τον ιό), το οποίο να συνοδεύεται απαραίτητα από φυτοϋγειονομικό διαβατήριο. Εάν εντοπιστούν μολυσμένα φυτά θα πρέπει να απομακρύνονται και να καταστρέφονται ώστε να αποφύγουμε την μετάδοση του ιού στα υγιή φυτά. Τα μολυσμένα φυτά δεν θα πρέπει για κανένα λόγο να ενσωματώνονται στο έδαφος, γιατί ο ιός μπορεί και διατηρείται σε αυτό για τουλάχιστον 6 μήνες, με αποτέλεσμα να μολύνει και τα φυτά της επόμενης καλλιεργητικής περιόδου. Επίσης τα ζιζάνια όπως είναι ο στύφνος, η ντάτουλα, το χηνοπόδιο και καλλωπιστικά φυτά όπως η πετούνια είναι σημεία στα οποία διατηρείται ο ιός. Οπότε οι παραγωγοί θα πρέπει να καταστρέφουν τα ζιζάνια στους χώρους γύρω από τα θερμοκήπια και τα χωράφια.
Συνίσταται τα χωράφια ή τα θερμοκήπια στα οποία έχει εντοπιστεί ο ιός να καλλιεργηθούν για περίοδο τουλάχιστον 6-12 μηνών με κάποιο άλλο φυτό (κολοκύθι, αγγούρι κλπ.), το οποίο δεν προσβάλλεται από τον ToBRFV. Επίσης επειδή ο ιός διατηρείται στις επιφάνειες των θερμοκηπίων θα πρέπει να απολυμαίνονται όλες οι επιφάνειες, οι δίσκοι, τα υλικά κλπ., κατά τις φυτεύσεις και μεταφυτεύσεις. Τέλος κατά την συγκομιδή των καρπών συνίσταται η χρήση καθαρών ή απολυμασμένων πλαστικών τελάρων και η αποφυγή χρησιμοποίησής τους σε διαφορετικές εγκαταστάσεις.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι παραγωγοί ότι λόγω του ότι δεν έχουν αναπτυχθεί θεραπευτικά μέτρα για την αντιμετώπιση του ιού, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα μέτρα πρόληψης και στον έγκαιρο περιορισμό του.
Καρποί τομάτας προσβεβλημένοι από τον ToBRFV. Καρποί πιπεριάς προσβεβλημένοι από τον ToBRFV.
Κατερίνα Ζαφειροπούλου
Γεωπόνος
ΠΗΓΕΣ:
- Beris D. et al. First Report of Tomato Brown Rugose Fruit Virus Infecting Tomato in Greece, Beris D. et al., 2020.
- https://www.agrotypos.gr/kalliergeies/kipeftika/proto-krousma-tou-iou-tis-kastanis-rytidosis-ntomatas-stin-arkadia
- https://www.drt915.gr/proti-fora-o-ios-tis-kastanis-ritidosis-ton-karpon-tis-tomatas-sto-levidi-simptomata-ke-metra-prolipsis/
- https://www.agrocapital.gr/kalliergies/84308/peloponnisos-prwti-fora-o-ios-tis-kastanis-rytidwsis-chtypise-tis-kalliergeies-tomatas
- https://best-tv.gr/arkadia-entopistike-o-ios-tis-kastanis-rytidosis-se-ypaithries-kalliergeies/
- https://www.novagreen.gr/ios-tis-kastanis-rytidosis-ton-karpon-tomatas/
